در یک دید کلی مهندسی سواحل علمی است که در رابطه با کلیه مسایل مهندسی در مناطق ساحلی بحث می کند.
روشن است که با چنین تعریفی دامنه این علم بسیار وسیع می نماید و لزوم تقسیم آن به زیر مجموعه هایی را به دنبال دارد.
در یک تقسیم بندی سه شاخه اصلی زیر را می توان در این علم از هم تمیز داد:
1- بنادر
2- مورفولوژی
3- سازه های دور از ساحل
موضوع بخش بنادر روشن است که اشاره به کلیه مسایل یک بندر از انتخاب محل تا ساخت و مسایل نگهداری آن بعد از ساخت دارد.
در یک دید کلی مهندسی سواحل علمی است که در رابطه با کلیه مسایل مهندسی در مناطق ساحلی بحث می کند.
روشن است که با چنین تعریفی دامنه این علم بسیار وسیع می نماید و لزوم تقسیم آن به زیر مجموعه هایی را به دنبال دارد.
در یک تقسیم بندی سه شاخه اصلی زیر را می توان در این علم از هم تمیز داد:
1- بنادر
2- مورفولوژی
3- سازه های دور از ساحل
موضوع بخش بنادر روشن است که اشاره به کلیه مسایل یک بندر از انتخاب محل تا ساخت و مسایل نگهداری آن بعد از ساخت دارد.
مورفولوژی ساحل عبارتست از مطالعه رفتار متقابل امواج و جریانات ساحلی از سوی دیگر ، نتیجه این رفتار متقابل حرکت رسوب در سواحل است که در نهایت منجر به تغییر شکل هایی در سواحل می گردد.
در حقیقت مطالعه این تغییر شکلها همان موضوع بحث مورفولوژی است.
مهندسی سازه های دور از ساحل موضوع سازه هایی را که ارتباط و پیوستگی با خشکی ندارند مورد مطالعه قرار می دهد. سکوهای نفتی یکی از نمونه های بارز از مسایل مهندسی دور از ساحل هستند. این نوشتار قصد دارد تا به معرفی بخش های سازه ای مختلف مرتبط با یک بندر بپردازد.
بندر
بنادر و تقسیم بندی آنها
تعابیر موجود درباره بنادر و لنگرگاه شامل پهنه وسیعی است. ولی بطور کلی می توان گفت بندر محلی جهت پهلوگیری شناورها و حلقه ارتباطی بین دریا و خشکی می باشد.
در واقع هدف از احداث بنادر پناه دادن به کشتی ها در مقابل امواج و فراهم آوردن شرایط انجام کارهای زیر می باشد:
- توقف کشتی در انتظار حرکت به مقصد بعدی
- انجام عملیات تجارتی و حمل و نقل مسافران ، باراندازی و بارگیری ، سوخت گیری ، آب گیری و ...
- ساخت کشتی ، نگهداری و تعمیر آن
واضح است که به بندر از دیدگاه های مختلف می توان نگریست و از همان نقطه نظر آن را تقسیم بندی کرد.
بنادر را برحسب کارهای تخصصی مربوط به آنها می توان به انواع بنادر نظامی ، تجاری ، ساختمانی ، صیادی و تفریحی تقسیم کرد. اما مهمترین تقسیم بندی بنادر بر حسب موقعیت جغرافیایی آن ها می باشد:
الف) بنادری که در خور ها یا لنگر گاه های طبیعی احداث می شوند.
ب) بنادر خارجی : این بنادر یا با پیشروی در دریا یا با حفر زمین در خشکی و ارتباط آن با دریا احداث می شوند.
ج) بنادر داخلی: بنادری که در داخل شط ها یا رودخانه های بزرگ و یا مرداب های کنار دریا ساخته می شوند و با کانال دریایی به دریا مربوط می شوند.
این بنادر معمولا دارای محوطه آرام طبیعی بوده و نیازی به موج شکن ندارند ولی بنادر داخلی ای نیز وجود دارند که جهت حفاظت از کانال ها و حوضچه های لایروبی مسیر آنها در مقابل حمله امواج و نیز برای تقلیل میزان رسوب گذاری امواج در داخل بندرگاه موج شکن نیز ساخته می شود.
د) بنادر دور از ساحل: بنادری که به صورت جزیره خارج از ساحل ساخته می شوند و به وسیله پل به خشکی مربوطند. ( برای اهداف خاصی نظیر انبار و یا ذخیره مواد آلوده کننده )
ساختمان های یک بندر دریایی
انواع اصلی ساختمان های یک بندر دریایی عبارتند از:
1- سازه های دریایی: این سازه ها شامل موج شکن ها ، اسکله ها ، تاسیسات پهلوگیری و احیانا دیوار حفاظت ساحلی می باشند.
2- لنگرگاه و حوض های داخلی که برای توقف کشتی ها است و بر دو نوع می باشند:
- حوض باز یا حوض آزاد که مستقیما با دریا مرتبط است و سطح آب آن با جذر و مد بالا و پایین می رود.
- حوض بسته یا حوض مد که سطح آب را در آن در حدود سطح مد و یا سطح دیگری ثابت نگه می دارند. ارتباط آن با لنگرگاه و خارج به وسیله ساختمان های خاصی که آب بند نامیده می شوند تامین می گردد.
3- سازه های خشکی که شامل کلیه ساختمان ها و تاسیسات جنبی مربوط به بندر مانند انبار های کالا ، ساختمان اداری ، ترمینال مسافری ، گمرک و غیره می باشد.
4- تجهیزات مربوط به انجام تخلیه و بارگیری کالا و تجهیزات شناور
راه های ورود به بنادر داخلی
بنادر بزرگی در دنیا در داخل رودخانه ها قرار دارند که به بنادر داخلی موسومند از جمله این بنادر ، بنادر بوردو ، لندن ، اتردام و نیویورک هستند و در ایران بنادر آبادان و خرمشهر از این دسته اند.
امکان توسعه این بنادر در کنار رودخانه بسیار زیاد است ، به طور کلی سازماندهی رودهای بزرگ و کانال های دریایی عبارتند از احداث آبراهی ثابت و عمیق برای عبور کشتی ها و نگهداری عمق آن در شرایط اقتصادی مطلوب ، مشکل ترین مساله در احداث این آبراهه ها از نظر طراحی و مهندسی و هم از نظز اجرایی سازماندهی مصب رود خانه است.
به خصوص اگر این مصب به طور مستقیم باشد و بین رود خانه و دریا آب بندی به صورت حوض موجود نباشد در حالت مصب مستقیم باید مسیر گذرگاه ها طوری تعیین شود که از نیروهای طبیعی ( موج – جزر و مد – جریان های ساحلی ) برای جلوگیری از ته نشین شدن مواد استفاده شده و حتی المقدور از مقدار لایروبی لازم برای تامین عمق کافی آب کاسته شود. یکی از مسایل قابل بررسی که در مصب رود ها دیده می شود مساله تداخل آب شور و شیرین و حرکت توده های رسوبی است.
به طور کلی برای سازماندهی مصب ها دو روش کلی وجود دارد:
الف) دو موج شکن موازی احداث کرده که تا قسمت عمیق تر دریا پیش می روند ، قسمتی از این موج شکن ها که در ساحل رود خانه قرار دارند می توانند نقش سیل بند و پایدار سازی مسیر رودخانه را بازی کنند.
ب) مسیر مورد نظر را تا عمق مناسب لایروبی می کنند.
